Voice over, commentaarstem, stemacteur?
Eerst even iets over deze drie termen. Het zijn benamingen die nog wel eens door elkaar gehaald en gebruikt worden. Terwijl ze alle hetzelfde doel moeten bereiken, n.l. een boodschap overbrengen. In welke vorm dan ook. En daar zit nou net het verschil, hoewel de scheidslijn soms erg vaag is, waarbij ‘voice over’ (sommigen schrijven het aan elkaar; voiceover, of met een streepje ertussen; voice-over) in feite gewoon de Engelse benaming is voor wat wij commentaarstem noemen. Het onderscheid tussen een stemacteur en een voice over is de rol die er gespeeld wordt. Simpel gezegd: een stemacteur acteert en een voice over, of commentaarstem (ook weleens aangeduid als ‘spreekstem’) verzorgt het commentaar. In documentaires, instructievideo’s of in presentaties is dit meestal degene die het verhaal vertelt; in radio- en tv-commercials over het algemeen de persoon die de boodschap in één samengevat verhaal inspreekt, of de punchline, de pay off laat horen. Stemacteurs zullen ook over acteervaardigheden moeten beschikken, want alleen spreken zal je niet één, twee, drie een rol opleveren. Je alleen met je stem kunnen uiten, en daarmee een emotie overbrengen vergt vakmanschap en ervaring. Waarbij je overigens altijd zult moeten blijven zoeken naar manieren om jezelf te verbeteren. Een stem- of voice-over-acteur wordt gebruikt om te acteren in tv-programma’s (na-synchronisatie), commercials, productpresentaties, instructievideo’s, commentaar bij video’s, in podcasts, etc.

Maar overlappen deze disciplines van voice over en stemacteur elkaar dan niet?

Ja, daar is een best wel groot grijs gebied in te ontdekken, want vaak is een tekst op meerdere spreekmanieren te interpreteren. Niet inhoudelijk, maar wel waar het de tone of voice betreft. En deze overloop van stemgebruik is de laatste jaren groter geworden.

Waar er in de vorige eeuw echt een apart circuit bestond in de wereld van sprekers en spreeksters -zoals ze toen werden genoemd- en je duidelijk moest kiezen voor een echte pay-off stem als je iemand zocht om de slogan van een reclamecampagne kracht bij te zetten, is het de laatste jaren steeds populairder geworden het concluderende deel van de tekst, of de gehele copy, te laten spreken door een ‘gewone’ mannen- of vrouwenstem en niet per se een traditionele ‘radiostem’; de aloude betrouwbare, bevestigende autoriteit.

De keuze hierbij viel veelal op een zware mannenstem. Die zijn er tegenwoordig ook wat minder, die zwaargewichten. Wellicht is de oorzaak hiervan onder meer dat er de laatste 20 jaar ook minder gerookt wordt dan vroeger, waardoor die doorrookte stem wat minder gevraagd wordt.


Toch zien we alweer een trendverschuiving
Van ‘mensen van de straat’ is er weer ruimte voor het betere acteerwerk. En dat is ook wel logisch.
Een modeverschijnsel, zoals het gewone mensen als type inzetten voor een spreekklus, werd zelf zó gewoon dat ook deze mainstream stemmen niet meer opvielen. Iets wat je met een beetje commercial toch wil, opvallen. Dus ook voor een alledaags stemgeluid valt de keuze (weer) vaker op mensen die van inspreken meer dan alleen maar een hobby hebben gemaakt. Kortom: stemacteurs.

 

Als je in het bezit bent van een prettige stem, een warme stem, een vrolijke of een zwoele stem, dan is dat natuurlijk mooi. Maar het maakt je nog geen stemacteur, of voice over. Zie het als een instrument. Een Yamaha, Steinway, of Bössendorfer vleugelpiano is een prachtig instrument, met alle een eigen klankkleur, maar de schoonheid van het geluid komt pas goed tot z’n recht als het goed bespeeld wordt. Dat geldt voor stemmen net zo. Een mooi geluid is één; er mee kunnen omgaan is andere koek.

 

Er komt veel kijken bij het stemmenwerk van een stemacteur
Uitspraak, dictie, timing, intonatie: zaken waaraan bepaalde eisen worden gesteld als je een goede voice-over wilt zijn. Maar het belangrijkste kenmerk is toch wel geloofwaardigheid. Een script gesproken door een spreker of spreekster die misschien niet alles volgens de regeltjes doet, maar wel tekstbeleving heeft en het verhaal of de tekst een natuurlijke lading overtuigingskracht kan geven zal meer impact hebben en beter beklijven bij de doelgroep.

 

Een demo beluisteren of casten?

Klik hier voor de gesproken versie van onderstaande tekst.  
De meeste voice overs of stemacteurs presenteren zichzelf d.m.v. een showreel of demo. Op hun eigen site, in een profiel, bijvoorbeeld op LinkedIn, of via een stemcastingbureau. Ben je op zoek naar een stem, dan krijg je via zo’n demo een eerste indruk van het stemgeluid van de spreker. Omdat veel stemacteurs van vele markten thuis zijn, laten ze in zo’n demo vaak ook veel verschillende stemmingen horen, zoals wervend, stoer, ingetogen, educatief, of met een zekere autoriteit.
Zoals gezegd, het is een eerste indruk. Maar zegt dat genoeg over de geschiktheid van de stem voor de productie waar je het juiste geluid bij zoekt? Want stemgeluid is één, maar tekstbeleving is vaak toch een ander verhaal. En misschien kunnen we dit beter tekstínleving noemen; het zodanig interpreteren van de copy dat het niet klinkt als een automatisme, een standaard verhaaltje, maar als een met toewijding en passie voor het product ingesproken – of liever gezegd geacteerde – tekst.

Daarom denk ik dat het kiezen van de juiste stemacteur of voice-over verder zou moeten gaan dan het beluisteren en beoordelen van een aantal stemdemo’s. Maak een shortlist van de stemmen die je in beginsel aanspreken en laat deze mensen (een korte) auditie doen. Zo ingewikkeld is dat niet meer, nu een groot deel van de spreekstemmen een eigen opnamefaciliteit in huis heeft. Geef er instructies bij, wat betreft sfeer, lengte van de spot of video, doelgroep en – in het geval dat er ook sprake is van beeldmateriaal – ook een storyboard, of een stuk van de geschoten beelden. Ik denk dat het de producties ten goed komt. Ook al omdat het voor stemacteurs vaak een extra uitdaging is een tailor-made demo in te spreken en daarmee misschien ook een beetje uit hun comfort-zone gehaald te worden. Maar vooral: het levert m.i. betere audio op. En daar wordt iedereen blij van, toch?